احادیثی از حضرت فاطمه زهرا (س) در مورد مرگ
احادیثی از حضرت فاطمه زهرا (س) در مورد مرگ
🌿 ۱. شکایت از دنیا و آمادگی برای مرگ
وقتی زمان وفات حضرت فاطمه (س) نزدیک شد، با چشمانی اشک‌آلود به علی (ع) گفت:
«یا ابن‌العم، ما رأیتُ إلّا وفاءً، و لکنّی أُوشِکُ أن أفارقَ الدنیا...»
«ای پسرعمو، در زندگی با تو جز وفاداری ندیدم. اما اکنون به زودی با دنیا وداع خواهم کرد...»
(بحارالأنوار، ج ۴۳)
این سخن نشان از آرامش و رضایتی دارد که فاطمه (س) در آستانه‌ی مرگ داشت؛ آمادگی برای دیدار با خدا.
🌿 ۲. دنیا خانه عبور است، نه ماندن
از حضرت فاطمه زهرا (س) نقل شده:
«الدنیا دار ممرّ، و الآخرة دار مقرّ، فخذوا من ممرّکم لمقرّکم.»
«دنیا گذرگاه است و آخرت جای ماندن. پس از این گذرگاه برای آن جایگاه ذخیره بردارید.»
(بحارالأنوار، ج ۱، ص ۶۸۵)
این حدیث، توصیه‌ای عمیق به آماده‌سازی برای مرگ و ترک وابستگی به دنیا دارد.
🌿 ۳. نگاه فاطمه به مرگ پدر و دنیا
بعد از رحلت پیامبر (ص)، حضرت فاطمه (س) در سخنی جان‌سوز فرمود:
«قلّ یا رسول الله عن صفیّتک صبری، و رقّ عنها تجلّدی... بکتک السماوات و الأرض... لفقدک...»
«ای رسول خدا، صبرم در فراق تو کم شده، توانم در سوگ تو فرو ریخته... آسمان و زمین بر تو گریستند...»
(بحارالأنوار، ج ۴۳، ص ۱۷۳)
فاطمه (س) با این بیان، غم مرگ را با عرفانی‌ترین حالت ممکن ابراز می‌کند.
۴. دنیا و فریب آن
حضرت فاطمه (س) در خطبه‌ی فدکیه درباره‌ی دنیا چنین فرمود:
«ابتلاکم الله بها، و نظر کیف تعملون...»
«خداوند شما را به دنیا آزمود، تا بنگرد چگونه عمل می‌کنید.»
(بحارالأنوار، ج ۲۹)
🔹 این سخن اشاره به نقش دنیا به عنوان آزمایشگاه بندگی دارد، و مرگ پایان این امتحان است.
🌿 ۵. تأکید بر زهد در دنیا
از حضرت زهرا (س) نقل شده:
«نعمتُ الدار لمن تزود منها، و بئسَت الدار لمن غرّته.»
«چه نیکوست دنیا برای کسی که از آن توشه برگیرد، و چه بد است برای آنکه فریبش را خورد.»
(تحف‌العقول، ص ۱۷۳)
🔹 این حدیث به روشنی نشان می‌دهد که حضرت فاطمه (س) دنیا را مزرعه‌ای برای آخرت می‌دانست، نه جایی برای وابستگی و دل‌بستگی.
🌿 ۶. سخن واپسین هنگام شهادت
در واپسین روزهای عمر شریف حضرت فاطمه (س)، خطاب به امیرالمؤمنین فرمود:
«یا علی، انی قد أحببت لقائک، و رضیتُ بما قضى الله لی، و أوصیک بالصبر بعدی...»
«ای علی، دیدار تو را دوست می‌دارم، و به آنچه خداوند برایم مقدر کرده راضی‌ام. و تو را به صبر پس از من وصیت می‌کنم...»
(بحارالأنوار، ج ۴۳، ص ۲۲۱)
🔹 این سخن تجلی کامل رضا به قضا و تقدیر الهی است، و نشان‌دهنده آمادگی روحی کامل حضرت برای مرگ و وصال الهی.
۷. وصیت پنهانی برای دفن شبانه
حضرت زهرا (س) در آخرین روزهای عمرش به حضرت علی (ع) فرمود:
«یا علی، اوصیک أن لا یشهد أحد جنازتی من هؤلاء الذین ظلمونی...»
«ای علی، به تو وصیت می‌کنم که هیچ‌یک از کسانی که به من ستم کردند، در تشییع جنازه‌ام حاضر نشوند...»
(بحارالأنوار، ج ۴۳، ص ۲۱۴)
و ادامه داد:
«ادفِنی لیلاً و عفّ مکانی...»
«مرا شبانه دفن کن و جای قبرم را پنهان نگه‌دار.»
🔹 این وصیت، نه از کینه، بلکه از عمق مظلومیت او حکایت دارد و نیز نشان می‌دهد که چگونه فاطمه (س) تا آخرین لحظه، به حق و عدالت وفادار ماند، حتی در مواجهه با مرگ.
🌿 ۸. آرامش قبل از رفتن
در روز وفات، فاطمه (س) با آرامش خاصی غسل کرد، لباس پاکیزه پوشید، در بستری خوابید و فرمود:
«ای اسماء، من امروز می‌خواهم با پروردگارم دیدار کنم، کمی بعد مرا صدا بزن...»
و پس از مدتی، اسماء بنت عمیس آمد و دید حضرت زهرا (س) پاسخ نمی‌دهد...
صدا زد: «یا بنت رسول‌الله... یا فاطمه...»
اما سکوت بود و آرامشی عمیق، که خبر از وصال با معشوق می‌داد.
🔹 این لحظه زیباترین صحنه تسلیم، رضا و یقین به وعده الهی است. نه اضطراب، نه ترس. تنها شوق.
🌿 ۹. راز لبخند فاطمه در واپسین لحظات
در برخی نقل‌ها آمده که حضرت زهرا (س) در واپسین لحظات زندگی، لبخندی کوتاه بر لب داشت.
وقتی از امام علی (ع) پرسیدند چرا؟
فرمود:
«او پیامبر خدا را در لحظه‌ی مرگ دید...»
«پدرش آمده بود به استقبالش... و این لبخند، لبخند دیدار بود.»
🔹 این روایت، معنای عمیق عشق به خدا، پیغمبر، و جهان پس از مرگ را با تمام لطافت و عظمت در دل خود دارد.
۱۰. بدرقه‌ی آخر با امام علی (ع)
وقتی لحظه‌ی وداع رسید، حضرت علی (ع) کنار بستر همسرش آمد. فاطمه (س) نگاهی محبت‌آمیز به علی (ع) کرد و با صدایی آرام گفت:
«یا أبا الحسن، یا علی، تو را به خدا می‌سپارم...»
و فرمود:
«به دخترانم مهربانی کن… حسن و حسین را به تو می‌سپارم… مرا نزد پدرم پیامبر دفن کن، اما قبرم را پنهان کن…»
امام علی (ع) اشک می‌ریخت و می‌گفت:
«فاطمه‌جان، بعد از تو با چه کسی درد دل کنم؟»
این لحظه، تجلی تمام مهر و غربت و ایمان بود…
🌿 ۱۱. زیارت پیامبر (ص) در آستانه‌ی مرگ
در برخی منابع نقل شده است که حضرت فاطمه (س) در واپسین روزها، شبانه به زیارت قبر پیامبر (ص) رفت، دستانش را روی خاک گذاشت و با چشمانی اشک‌بار چنین گفت:
«یا أبتاه، بقیة النبوة… ماذا لقینا بعدک من ابن الخطاب و ابن أبی قحافة؟»
«ای پدر، ای یادگار نبوت... بعد از تو چه سختی‌هایی از پسر خطاب و پسر ابی‌قحافه دیدیم...»
و سپس خطاب به قبر گفت:
«أبتاه، أجاب رَبّاً دعاه، فیا ربِّ الحق إلحقنی به سریعاً...»
«پدرجان، تو دعوت پروردگارت را لبیک گفتی… پس ای پروردگار حق، مرا هم زود نزد او ببر…»
🔹 این دعای وصال، نشانه عمق رنج و نیز شوق دیدار است. فاطمه (س) دنیا را رها کرد، چون به خداوند اطمینان داشت.
🌿 ۱۲. هنگام دفن حضرت زهرا (س)
وقتی حضرت علی (ع) در دل شب، فاطمه را دفن می‌کرد، کنار قبر نشست، خاک بر روی دلش سنگینی می‌کرد و در خلوت با پیامبر (ص) چنین گفت:
«یا رسول الله، أُخبرک عن بنتک… کم من غصّةٍ کمدت فی صدرها...»
«ای رسول خدا، از دخترت برایت می‌گویم... چقدر غصه در سینه‌اش پنهان شد...»
و با صدایی شکسته ادامه داد:
«و سیعلم الذین ظلموا أیّ منقلب ینقلبون...»
(نهج‌البلاغه و بحارالأنوار)
حضرت فاطمه زهرا (س) در لحظات پایانی عمر خود، با ایمانی راسخ، دلی آرام و آغوشی باز برای وصال با خدا از دنیا رفت.
او به ما آموخت که مرگ پایان نیست، بلکه آغاز دیدار است.