مراسم تشییع در استان کردستان ( آیین مرگ در فرهنگ و مذهب کُردی)
مقدمه‌ای بر آیین مرگ در کردستان
استان کردستان، با اکثریتی از پیروان مذهب اهل سنت شافعی و قومیت کُرد، آیین‌های خاصی در مواجهه با مرگ دارد. مراسم تشییع در این منطقه برخلاف بسیاری از نقاط کشور، ساده، معنوی و در عین حال دارای ریشه‌های عمیق فرهنگی است. از لحظه‌ی درگذشت تا خاکسپاری، تمام مراحل با احترام، جمع‌گرایی و روحیه همیاری انجام می‌شود.
غسل و کفن؛ تفاوت در اجرای شریعت
در مذهب شافعی، غسل میت توسط افراد متبحر محلی انجام می‌شود که معمولاً از علما یا معتمدان محل هستند. برخلاف شیعیان که نماز میت را پس از کفن می‌خوانند، در آیین اهل سنت شافعی این نماز ممکن است پیش از حمل تابوت و حتی در مسجد جامع خوانده شود. استفاده از کفن ساده سفید و دفن در اسرع وقت نیز از اصول مهم در این مذهب است.
نقش مردم در همیاری با بازماندگان
یکی از ویژگی‌های خاص مراسم تشییع در کردستان، مشارکت فعال مردان و زنان محله در همراهی با خانواده متوفی است. از لحظه فوت تا روز سوم، خانه فرد فوت‌شده به محلی برای پذیرایی از مهمانان تبدیل می‌شود. زنان محلی با تهیه غذاهای سنتی مانند "دوینه" و "شله" در برگزاری مراسم ختم نقش کلیدی دارند، و این کار بیشتر از طریق همیاری جمعی انجام می‌شود.
نوحه‌خوانی و مرثیه در فرهنگ کردی
برخلاف شیوه‌های رسمی نوحه‌خوانی در مناطق شیعه‌نشین، در کردستان رسم بر این است که افراد محلی اشعاری حزن‌انگیز به زبان کردی در وصف مرگ، زندگی و خاطرات متوفی می‌خوانند. این مرثیه‌ها معمولاً بداهه هستند و به زبان سورانی یا کلهری اجرا می‌شوند. موسیقی در مراسم رسمی استفاده نمی‌شود، اما لحن و ریتم مرثیه‌خوانی خود بار عاطفی عمیقی دارد.
تشییع جنازه؛ حرکتی با سکوت و احترام
در مراسم تشییع در کردستان، برخلاف مناطق دیگر که گاهی با صلوات یا مداحی همراه است، سکوت و آرامش غالب است. تابوت با دستان بستگان نزدیک حمل می‌شود و مردم با متانت کامل و بدون بلند کردن صدا، مسیر تا آرامستان را طی می‌کنند. این رفتار نشانه‌ای از وقار و احترام عمیق به درگذشته است.
آرامستان‌ها در کردستان؛ سکوت در دل کوهستان
آرامستان‌های کردستان اغلب در حاشیه کوه‌ها یا بلندی‌های اطراف شهر و روستا قرار دارند. در سنندج، آرامستان "تخت فولاد" و در مریوان و بانه نیز گورستان‌هایی با ساختار ساده ولی با فضای عرفانی وجود دارد. معماری قبرها ساده و بدون تزئینات تجملی است، چراکه در سنت کردی و اسلامی تواضع در مرگ اهمیت دارد.
سوم و هفتم؛ تداوم یادبود در جمع
مراسم سوم، هفتم و چهلم در کردستان با پخت غذاهای محلی و دعوت از اهالی محل در مسجد برگزار می‌شود. در این مراسم، قرائت قرآن و احادیث از سوی روحانی مسجد انجام شده و سپس غذا میان شرکت‌کنندگان توزیع می‌شود. این آیین‌ها با هدف احترام به متوفی و تسکین بازماندگان طراحی شده‌اند.
مرگ در کردستان، آرامشی در آغوش سنت
مراسم تشییع در استان کردستان، تصویری زنده از پیوند عمیق انسان با جامعه، ایمان و طبیعت است. ساده بودن تشریفات، حضور همدلانه مردم، و احترام به سادگی مرگ، نشانه‌هایی از فرهنگی عمیق و ریشه‌دار است که مرگ را نه پایان، بلکه بخشی از یک چرخه الهی می‌داند.